Τα Μαγούλιανα είναι η κορυφή της κατοικημένης Πελ/νήσου με 1360 μ. υψόμετρο! Ανεπιφύλακτα, το προτείνουμε, τόσο για επίσκεψη όσο και για παραμονή ολίγων ημερών… Βρίσκεται, μετά τη Βυτίνα, σε απόσταση 12 χλμ.· στην Ε.Ο. «Τρίπολη – Λαγκάδια – Πύργος» στρίβεις δεξιά και στα 5 χλμ…. μένεις έκθαμβος όταν ατενίζεις, μέσα από το τζάμι του αυτοκινήτου σου, το πελώριο αμφιθέατρο των κεραμοσκεπών… το ξαπλωμένο στην απότομη βουνοπλαγιά! Καθέσπιτο είναι κι ένα κομψοτέχνημα· είναι ένα «πέτρινο μνημείο» καλλιτεχνημένο μ’ εκείνη την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Γορτύνιων μαστόρων… με πρώτους διδάξαντες τους Λαγκαδινούς!
Τα Μαγούλιανα, όπως και όλα τα ελληνικά χωριά, έχουν στο κέντρο τους τη χαρακτηριστική πλατεία· εδώ ο, 100 τόσων ετών, πλάτανος σκιάζει το χώρο ενώ η πηγή της «Μεγάλης βρύσης», που ρέει στις ρίζες του, αν δεν είναι ονομαστή! Οι πέντε κορύτες παραμένουν δείγματα του αγώνα των Μαγουλιανιτών ανά του αιώνες… χρόνια άρρηκτα συνδεδεμένα με τα ζώα τους… Κορώνα των Μαγουλιάνων είναι το «Κάστρο του Αργυρόκαστρου», το ψηλότερο Κάστρο του Μοριά, σε υψόμετρο 1448 μ.· είναι ένα ακόμη απομεινάρι του χρόνου των Δεσποτάδων των Βυζαντινών χρόνων… Στους πρόποδες του Κάστρου (ΒΑ), κατά τον Μεσαίωνα, αναπτύχθηκε ο οικισμός της Κερνίτσας, εξ’ ου και το «Μοναστήρι της Κερνίτσας»! «Η Κοίμησις της Υπεραγίας Θεοτόκου Αργυροκάστρου Δε Πριόν» έκδηλα μας παρουσιάζει τη Μεσαιωνική ιστορία του Κάστρου με τον πρίγκιπα, Δε Πριον (δεύτερο σύζ. της Ισαβέλας Καρύταινας)! Μεγάλο όνομα αυτό, του Αργυρόκαστρου, αρκεί, να πούμε, πως, για κάποιο χρονικό διάστημα, υπήρξε «Αρχιεπισκοπή Δημητσάνης και Αργυροκάστρου»!
Η Κοίμηση της Θεοτόκου –Ι.Ν. του Κάτω μαχαλά- κτίσθηκε το 1840… Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της είναι ένα αριστούργημα! Και δεν είναι μικρό αφού έχει διαστάσεις 10 Χ 4,70 μ.! Η καλλιτεχνική φτιασιά του ανήκει στον αρχιμάστορα, Χριστόδουλο, από την Ήπειρο! Ακόμη, ο Άγιος Δημήτριος, ο Προφ. Ιωάννης… είναι ναοί άξιοι προσοχής… Τα Μαγούλιανα, στα οποία, λίγο απέξω, η «Μάνα του Στρατιώτη» -αδελφή του Παύλου Μελά- έκτισε το «Σανατόριο της Μάνας», ναι, τα Μαγούλιανα είναι η πατρίδα του Γραμματικού του Θ. Κολοκοτρώνη, Φώτιου Χρυσανθακόπουλου ή Φωτάκου! Η προσφορά των Μαγουλιάνων στον Αγώνα του ’21 είναι πολύ μεγάλη. Στα 1821 ο Θ. Κολοκοτρώνης εκεί εγκατέστησε το Στρατηγείο του! Τα Μαγούλιανα είναι το χωριό, που, λόγω υψόμετρου, δέχεται τα περισσότερα χιόνια· έτσι, οι κάτοικοι, παλιά, για να διατηρήσουν τα κοπάδια τους ήταν διπλοκάτοικοι (π.χ. Μαγούλιανα και Ηλεία…). Όμως, εκεί στην Ηλεία παράμειναν, μόνιμα, αρκετοί –υπάρχει στην Αμαλιάδα οικισμός «Μαγουλιανίτικα»! Με ορμητήριο τα Μαγούλιανα μπορείς να επισκεφθείς το Βαλτεσινίκο, το «Βράχο του Κολοκοτρώνη», τη Λάστα, το Αγριδάκι… περίπατοι κι εκδρομές αξέχαστες!
