Η Βυτίνα ένας τόπος άκρως μαγευτικός, με καταπράσινα έλατα και πετρόχτιστες βρύσες, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την Επανάσταση και την σμίλευση της φυσιογνωμίας του νεοελληνικού έθνους - κράτους.
Με μια μικρή βόλτα στα σοκάκια της Βυτίνας και στους χώρους όπου υπάρχουν οι προτομές σπουδαίων Βυτιναίων του παρελθόντος, γρήγορα καταλαβαίνει κανείς το άρωμα ιστορίας που αποπνέει ο τόπος.
Επτά φορές έκαψε ο Ιμπραήμ πασάς , την Βυτίνα με αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι να αναγκαστούν να μεταναστεύσουν μόνιμα σε πεδινές περιοχές της Ηλείας, της Μεσσηνίας, της Αχαΐας, και της Κορινθίας όπου ίδρυσαν δικούς τους συνοικισμούς και χωριά.
Όσοι απέμειναν, μεταφέρθηκαν από την Παλιά Βυτίνα, όπου σήμερα κατοικούνται ελάχιστα σπίτια και υπάρχουν οι παλιοί ναοί των Αγίων Αποστόλων και της Παναγίας στην Πάνω Βυτίνα, την γνωστή σημερινή Βυτίνα.
Η συλλογική μνήμη όμως έχει δυνατά σύμβολα και από τα πρόσφατα χρόνια, όπως μας δηλώνει ο ανδριάντας του Μάθιου Πόταγα, στην κεντρική πλατεία του χωριού, του νεαρού μαθητή που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στην προσπάθεια του να εμποδίσει την είσοδο τους στην Βυτίνα.
Η Βυτίνα όμως αποτέλεσε και πυρήνα της παιδείας, αφού γαλούχησε πολλούς πνευματικούς ανθρώπους στη φημισμένη Σχολή της, επί Τουρκοκρατίας και νεοελληνικού κράτους.
Κορυφαίο τέκνο της Βυτίνας υπήρξε ο ιστορικός της Νεότερης Ελλάδας και συγγραφέας της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους, Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος, που με το έργο του πραγματεύθηκε επιστημονικά τα θέμα της συνέχειας αρχαίου, αλλά ιδιαίτερα μεσαιωνικού και νεότερου ελληνισμού.
Ακολουθεί η ομάδα των εκλεκτών πνευματικών ανθρώπων, ο Παναγιώτης Ποταγός σπουδαίος γεωγράφος , περιηγητής της Αφρικής, της Ασίας και της Σιβηρίας κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου και πρόδρομος της Εθνολογικής επιστήμης στην Ελλάδα και Βασίλειος Οικονομίδης, ο μέγαλος θεράπων και θεμελιωτής της Νομικής επιστήμης στην Ελλάδα. Ο σπουδαίος αρχιμανδρίτης σχολάρχης της Βυτίνας και από τους πρώτους δόκιμους λαογράφους, Παναγιώτης Παπαζαφειρόπουλος, και ο μεγάλος Εθνικός Ευεργέτης Παναγιώτης Τριανταφυλλίδης που προίκισε την Βυτίνα με την Γεωργική – Δασική Σχολή, όπου σήμερα στεγάζεται το Δασαρχείο και όπου εκεί δοκιμάσθηκαν πειραματικά καλλιέργειες και φυτώρια κωνοφόρων, μορφώθηκαν γεωπόνοι και δασικοί επιστήμονες, διδάχθηκε η ξυλοτεχνία και η ξυλογλυπτική τέχνη, στοιχείο του παραδοσιακού υλικού βίου των Βυτιναίων και σήμερα Τουριστικής οικονομίας του Δήμου Βυτίνας.
